Z dniem 1 stycznia 2021 r. weszła w życie istotna nowelizacja przepisów prawa cywilnego, która umożliwiła w niektórych sytuacjach traktowanie przedsiębiorcy na takich zasadach jak konsumenta. Wiąże się z tym szereg przywilejów, z których od teraz mogą korzystać również przedsiębiorcy.
Kogo dotyczy powyższa zmiana?
Dotyczy osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą i zawierającej umowę bezpośrednio związaną z jej działalnością gospodarczą, gdy z treści tej umowy wynika, że nie posiada ona dla niej charakteru zawodowego. Ustawodawca nie precyzuje, w jaki sposób należy dokonać oceny tego, czy zawierana umowa gospodarcza ma dla niej charakter zawodowy. Wskazuje jedynie, że należy odnieść się w szczególności do przedmiotu działalności podanego przez przedsiębiorcę w CEIDG. Zatem o tym czy do przedsiębiorcy będzie można stosować niektóre z przepisów o konsumentach przeważnie będzie decydował wskazany przez niego w CEIDG przedmiot działalności zgodnie z klasyfikacją PKD.
Nowelizacja ma znaczenie szczególne dla branży dealerskiej i podmiotów świadczących najem długoterminowy aut. Umowa sprzedaży auta czy umowa najmu długoterminowego powinna osobę prowadzącą jednoosobową działalność gospodarczą, dla której umowa nie ma charakteru zawodowego potraktować w takim wypadku jak konsumenta.
Praktyczne konsekwencje wprowadzonej zmiany
Jeżeli osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą spełnia kryteria, o których mowa powyżej zastosowanie w stosunku do niej znajdą art. 3851 – 3853 kc. Oznacza to, że:
- postanowienia umowy nieuzgodnione z nią indywidualnie nie wiążą jej, jeżeli kształtują jej prawa w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jej interesy. Wówczas strony są związane umową jedynie w pozostałym zakresie. Co należy rozumieć pod pojęciem postanowień nieuzgodnionych indywidualnie? Ustawodawca wyjaśnia, że są to te postanowienia umowy, na które przedsiębiorca nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przyjętych z wzorca umowy zaproponowanego takiemu przedsiębiorcy przez kontrahenta. Należy jednak pamiętać, że w przypadku sporu przed Sądem, to przedsiębiorca musi udowodnić, że dane postanowienie umowne nie zostało z nim indywidualnie uzgodnione.
- nie będą jej wiązać postanowienia umowy stanowiące tzw. klauzule niedozwolone – np.
- wyłączające lub istotnie ograniczające odpowiedzialność względem niej za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania,
- wyłączające lub istotnie ograniczające potrącenie wierzytelności względem niej z wierzytelnością drugiej strony umowy,
- przewidujące postanowienia, z którymi nie miała ona możliwości zapoznać się przed zawarciem umowy,
- uzależniające zawarcie umowy od przyrzeczenia przez nią zawierania w przyszłości dalszych umów podobnego rodzaju,
- uzależniające zawarcie, treść lub wykonanie umowy od zawarcia innej umowy, niemającej bezpośredniego związku z umową zawierającą oceniane postanowienie,
- uzależniające spełnienie świadczenia od okoliczności zależnych tylko od woli jej kontrahenta,
- przyznające jej kontrahentowi uprawnienia do dokonywania wiążącej interpretacji umowy,
- uprawniające jej kontrahenta do jednostronnej zmiany umowy bez ważnej przyczyny wskazanej w tej umowie,
- przyznające jej kontrahentowi uprawnienia do dokonywania wiążącej interpretacji umowy,
- przyznające tylko jej kontrahentowi uprawnienie do stwierdzenia zgodności świadczenia z umową,
- wyłączające obowiązek zwrotu jej zapłaty za świadczenie niespełnione w całości lub części, jeżeli zrezygnuje ona z zawarcia umowy lub jej wykonania.
Ponadto, przedsiębiorca spełniający wyżej wskazane kryteria będzie mógł korzystać z prawa rękojmi w szerszym zakresie, jaki przysługuje konsumentom. W szczególności dotyczy to następujących uprawnień:
- jeżeli wada fizyczna rzeczy zakupionej przez przedsiębiorcę zostanie stwierdzona przed upływem roku od dnia wydania rzeczy sprzedanej, to zajdzie domniemanie, że wada lub jej przyczyna istniała w chwili przejścia niebezpieczeństwa na kupującego,
- sprzedawca jest odpowiedzialny względem kupującego przedsiębiorcy, jeżeli rzecz sprzedana stanowi własność osoby trzeciej albo jeżeli jest obciążona prawem osoby trzeciej, jak również jeżeli ograniczenie w korzystaniu lub rozporządzaniu rzeczą wynika z decyzji lub orzeczenia właściwego organu,
- sprzedawca nie będzie mógł zwolnić się od odpowiedzialności z tytuł rękojmi nawet jeśli przedmiotem sprzedaży będą rzeczy oznaczone co do gatunku.
Ponadto taka osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą będzie miała prawo skorzystać z prawa odstąpienia od umowy zawartej na odległość poza lokalem przedsiębiorstwa w terminie 14 dni – bez podania przyczyny. W przypadku, gdy sprzedawca nie poinformuje kupującego o tym prawie, termin ten może ulec wydłużeniu nawet do 12 miesięcy. W przypadku odstąpienia od takiej umowy, umowę tę uważa się wówczas za niezawartą.
Od kiedy obowiązują powyższe regulacje?
Zmiany te zostały wprowadzone przez ustawodawcę ustawą z dnia 31 lipca 2019 r. o zmianie niektórych ustaw w celu ograniczenia obciążeń regulacyjnych, i weszły w życie z dniem 1 stycznia 2021 roku.
Alicja Machała-Pucek
radca prawny